Inheems- en uitheems fruit

Werkwijze voor het vermeerderen van onderstammen voor fruitbomen door middel van winterstekken of houtstekken.
Als de planten bevroren staan kan je beter geen stekhout verzamelen! (In de namiddag kan dat bij ontdooide planten wel gebeuren).
Onderstammen van peer, kers en pruim kan je in november - december vermeerderen met winterstekken of twijgstekken. Strenge vorst is nadelig voor een goede beworteling!
Bij sommige boomtelers kan je NU enkele onderstammen bestellen en het bovenste deel kan je ook gebruiken om te stekken.

STEKTIPS.
Gebruik stevige eenjarige twijgen om er hielstekken of gewone stekken uit te knippen. Nog aanwezige bladeren worden verwijderd.
Als stekmethode gebruik je gewone stekken (1), hielstekken (2) en krukstekken. De steklengte is 20 tot 25 cm.
Gewone stekken wortelen minder goed dan hielstekken, zodat hielstekken de voorkeur hebben. Hielstekken hebben onderaan een stukje meerjarig hout.
Gewone stekken kunnen onderaan een extra verwonding krijgen. (Een dun pelletje schors van 2,5 cm lang en 0,5 cm breed weg snijden)
Stekken van onderstammen bewortelen minder goed dan stekken van kleinfruit, zodat je ze beter in november of begin december kan nemen.
De houtige winterstekken worden in bussels/bundels gebonden, geëtiketteerd en tijdelijk ingelegerd op een schaduwrijke plaats in openlucht. Je kan ook enkele stekken binnnenhuis in stekgrond plaatsen. (Afbeelding plastieken fles met stekken)

Sommige kweesoorten zijn vorstgevoelig, zodat je de ingelegerde stekken best kan beschermen met afgevallen bladeren, strooisel of vliesdoek.

NAZORGEN.

In maart worden de winterstekken afzonderlijk op hun definitieve plaats uitgeplant. De winterstekken wortelen beter als ze op zwarte plastiekfolie uitgeplant worden.

Goed gewortelde stekken kunnen volgend jaar in augustus geoculeerd worden met een te enten fruitsoort (peren, kersen, pruimen, ...).
Gestekte druifonderstammen (5BB, SO4, ...) die nu opgepot worden, kunnen in februari en maart geënt worden met een druivenras.
Meer lezen over winterstekken/ houtstekken van onderstammen? Zie nuttige weblinks...

KWEE ZAAIEN OF STEKKEN?
De pitten van kweeperen kan je eerst laagstapelen (stratificeren) en later in het voorjaar uitzaaien.
Na 2 jaar kan je de kweepeerzaailingen gebruiken als onderstam voor laagstam perenboompjes. Een nadeel van dergelijke zaailingen is dat de latere boomgrootte en productie erg verschillend zal zijn.
Winterstekken die je nu neemt van kweeperen zijn volgend jaar reeds te oculeren met een passend perenras.
Zaailingen van kweeperen kunnen een beter wortelgestel hebben, waardoor de bomen minder droogtegevoelig zijn. (= een voordeel).

NUTTIGE WEBLINKS OP DEZE BLOG IVM STEKKEN VAN ONDERSTAMMEN:
Fruitboomonderstammen vermeerderen door stekken.
Fruitbomen, fruitstruiken en kleinfruit te vermeerderen door stekken.
Onderstammen eenvoudig vermeerderen met marcotteren door aanaarden. Onderstammen die onvoldoende wortelen bij het stekken kan je beter vermeerderen met "marcotteren door aanaarden".

Fruitsoorten vermeerderen door stekken (index-pagina).
Stekkalender voor alle fruitsoorten.
Weblinks i.v.m. het vermeerderen van planten.
Winterstekken of houtstekken maken van onderstammen..
Wortelstekken maken van kers- en pruimonderstammen.
Groente- en Fruit Encyclopedie met plant- en snoeitips voor alle fruitsoorten.
De matig sterkgroeiende peeronderstam Pyrus 'Pyrodwarf' kan je gebruiken als onderstam voor middelgrote halfstambomen. (De groeisterkte van de perenboom is iets meer dan bij Kwee A)

Eén keer per maand fruitnieuwtjes ivm praktische werkzaamheden ontvangen? Schrijf je hier in voor de Fruit-ABC nieuwsbrief.
Labels: planten vermeerderen, winterstekken kwee, winterstekken onderstammen, winterstekken pruimonderstammen, onderstammen stekken

Zelf vijgen (Ficus carica) vermeerderen door stekken moet je NU doen! Na zware wintervorst wortelen de stekken niet goed, dus probeer deze week (of maand) nog te stekken!

Als de planten 's morgens bevroren staan kan je beter geen stekhout verzamelen!

De vijgenstruik is een fruitgewas dat tamelijk gemakkelijk te stekken is, mits een licht verwarmde kas of serre te hebben. (Je kan de potten ook binnenshuis plaatsen waar het ook warm is)
Stek enkel van vijgenstruiken of vijgenbomen die in ons klimaat vruchten geven! Sommige vijgenrassen geven in ons klimaat nooit eetbare vruchten.
Vijgenstruiken kan je ook vermeerderen door een tak in de grond af te leggen en dan aan te aarden. Takken die je nu aflegt kan je pas op het einde van 2017 verwijderen.
Met de snoeizaag kan je best een grote tak (2 tot 5 meter lang) onderaan wegzagen.

TIPS BIJ HET STEKKEN VAN VIJGEN.
Een grote tak kan je in kleine stukken zagen of knippen.

Elke stek is 10 tot 30 cm lang en heeft een stuk meerjarig hout onderaan. Aan dat meerjarig hout staat een stukje (ingekort) eenjarig hout.
Maak geen stekken van hout dat bevroren staat, want dergelijke stekken wortelen niet meer.
Gebruik als stekmateriaal meerjarig hout van 2 tot 7,5 cm dikte (2-7,5 cm doorsnede) en een lengte van 10-30 cm. (Snoeihout is hiervoor bruikbaar)

Heb je nu geen tijd of plaats om de stekken in kleinere potten te plaatsen, zet dan de gemaakte stekken in een grote pot en vul aan met vochtige stekgrond. In mei-juni kan je de stekken dan in potjes plaatsen om te laten wortelen.

HET STEKEN VAN DE STEKKEN.
Vul grote zwarte plastieken potten (bij voorkeur ca 1-3 liter grootte) met handvochtige stekgrond (of zaaigrond) en plaats hierin 2 of 3 stekken. Druk licht aan zodat de stekken vast staan.

Je kan ook kleinere potten gebruiken, maar dan is de steklengte 8-15 cm en de stekdiameter 1,5-5 cm.

Stekken steken in zgn stekbakken en na het inwortelen oppotten geeft meestal geen goed resultaat. (Vijgen verdragen het verplanten niet goed)
De aanbevolen temperatuur om te bewortelen is 12-18°C.

ZORGEN NA HET STEKKEN.
Plaats de potten met stekken in een licht verwarmde ruimte (12-18°C.).
Zodra de stekken blaadjes vertonen, moet je ze beschermen tegen uitdrogen door een (geperforeerde) plastiek zak over de stekken te doen. De bladeren ontstaan voor de stekken geworteld zijn!
Afhankelijk van de (bodem)temperatuur kan het 1 tot 3 maanden duren voor de stekken wortels vormen.

Na het bewortelen mag de temperatuur wat dalen. (5-12°)

Op dezelfde manier als vijgen kan je ook zwarte moerbei (Morus nigra) stekken.

VIJGENSTRUIKEN VERPLANTEN
Oudere vijgenstruiken (5 tot 10 jaar) kan je best in het voorjaar (begin maart) bij vorstvrij weer verplanten als de grond niet meer bevroren is.
Bij strenge wintervorst (van maart tot april) moet je de onderste delen van de struiken afdekken met droge bladeren en de stammen in jutte of vliesdoek inpakken.

Neem voor alle zekerheid ook een aantal stekken zoals in dit blogbericht beschreven is.

NUTTIGE WEBLINKS OP DEZE BLOG IVM VIJGEN - FICUS CARICA:
Vijgen en hazelaars vermeerderen door afleggen of marcotteren.
Vorstbescherming voor vijgen geeft meer vruchten volgend jaar .
Vermeerderen van vijgen (Ficus carica) door stekken en afleggen.
Tips om vijgen te snoeien en te planten .

BOEKENTIP voor EEN SUCCESVOLLE FRUITTUIN
Vijgen kan je zeer goed in een grote pot of kuip op terras en balkon houden. Door een beperkte wortelgroei ontstaan er meestal meer vruchten.

Meer lezen over "Gemakkelijk fruit. Fruit uit eigen tuin, terras en balkon" (Auteur Guy De Kinder, Kosmos Uitgevers).

Groente- en Fruit Encyclopedie met verzorgingstips voor fruitbomen en kleinfruit

Een keer per maand praktische fruittips ontvangen? Schrijf je hier in voor de Fruit-ABC nieuwsbrief.
Labels: Ficus carica, vijgen, vermeerderen, stekken vijgen, stekken Ficus carica, vermeerderen van vijgen, Fig, vijgen stekken, stekken van vijgen

Fot0 01: Eenjarige afrikaantjes (Tagetes) sterven af bij vorst.

Foto 02: Afrikaantjes gecombineerd met herfstframbozen in pot.
Uitvoerig overzicht van alle combinatieteelten Goede en slechte buren bij fruitsoorten en sierplanten. Goede en slechte combinaties van plantensoorten.
Een volledig geactualiseerd overzicht kan je vinden blz 396 en 397 van de Groente- en Fruit Encyclopedie, 8ste (herziene) druk.

Zelf gekweekt fruit smaakt het best! Het is belangrijk dat, bij de aanleg van de fruittuin, gelet wordt op de keuze van de verschillende fruitsoorten, want de grond wordt door het intensief telen gemakkelijk uitgeput.

WAAROM VERSCHILLENDE PLANTENSOORTEN COMBINEREN?
Een zo groot mogelijke verscheidenheid in de tuin geeft niet alleen aan de tuinier plezier, maar ook aan de vele nuttige insecten en vogels.
Schimmelziekten en plagen krijgen minder kans om zich uit te breiden. Geurende kruiden en groenten kunnen bepaalde vliegen en muggen verjagen.
Maak daarom de juiste keuze uit de verschillende fruitsoorten om zo ziekten en plagen te vermijden en om een grotere opbrengst te garanderen.
Een natuurlijke moestuin laat planten, dieren en insecten in harmonie met elkaar leven. Vervelende onkruidgroei is beter te beheersen.
Door diverse verschillende fruitsoorten te combineren is er meestal minder schade van diverse plagen (insecten, mijten, ...).
Bomenrijen op een landbouwperceel verhogen de biodiversiteit en er zijn meer nuttige insecten aanwezig die plagen helpen te bestrijden.
Een houtwal of gemengde haag (met gele kornoelje, haagbeuk, hazelaar, tamme kastanje, zwarte els en zwarte vlier) nabij fruitbomen zorgt voor veel natuurlijke vijanden van plagen.
Bloemenranden in of naast een fruitperceel zorgen voor meer nuttige insecten die door het aanwezige stuifmeel beter kunnen vermeerderen.
Smeerwortel in de omgeving van appelbomen zorgt voor extra kalium en zou woelmuizen afweren. Minstens 4 keer per jaar afmaaien zodat de smeerwortel niet te groot wordt.
Hondsdraf kan je onder fruitbomen planten als nuttige bijenplant (solitaire bijen) en als laagblijvende bodembedekker.

Tuinbonen of labbonen (Vicia faba, zie foto) in of naast een fruitperceel zorgen voor een betere grondstructuur en er zijn later meer nuttige insecten aanwezig. (O.a. oorwormen en lieveheersbeestjes komen naar de zwarte bonenluis). Deze koudeverdragende peulgroente is te zaaien in december, februari en maart. (Binnen voorzaaien in potten en later uitplanten is ook mogelijk). Zie teeltbeschrijving blz 195 van de Groente- en Fruit Encyclopedie, 8ste druk.
Zwarte vlier (Sambucus nigra) is aantrekkelijk voor bladluizen en later ook voor nuttige insecten (bankerplant). Rechte vliertakken kan je gebruiken om takken van perenbomen uit te buigen.

ENKELE GOEDE COMBINATIES.
Trosbessen die nabij appelbomen staan zijn signaalplanten om een tekort aan kalium (K) aan te geven. Vooral op lichte grond (zandgrond) is dat nuttig.
De nuttige vijanden kunnen zich beter vermeerderen op trosbessen, zodat een aantasting van de roze appelluis (op de appelbomen) meestal beperkt blijft.
Struikrozen die nabij druiven staan zijn signaalplanten om een eerste aantasting van echte meeldauw aan te geven.
Meer goede combinaties kan je vinden in de 8ste herwerkte druk van de Groente en Fruit Encyclopedie (nov 2015).

ENKELE AF TE RADEN COMBINATIES.
De gewone witte meidoorn (Crataegus monogyna) kan je beter NIET bij uw perenbomen aanplanten, want deze meidoorn is een waardplant voor bacterievuur (perenvuur).
Frambozen & bramen en aardbeien kan je beter NIET combineren met elkaar, want zij behoren tot dezelfde plantenfamilie (Rozenfamilie) en de kans op aantasting door de taxuskever wordt dan groter.
Kiwibessen kan je beter NIET combineren met bodembedekkers, want tijdens de zomer is er dan sneller een tekort aan water. Kiwibessen wortelen erg oppervlakkig en in een droge zomer zoals in 2015 kan er schade voorkomen.
Op droogtegevoelige gronden kan je bij pitfruit- en steenfruitbomen beter geen onderbegroeiing toelaten. Een zwart gehouden boomstrook/plantstrook van 0,6 tot 1 m breedte is hier meer aan te raden.

NUTTIGE WEBLINKS OP DEZE BLOG IVM COMBINATIETEELTEN:
Snoeikalender per maand voor fruitsoorten (fruitstruiken, fruitbomen, druiven en kleinfruit).
Goede en slechte buren bij fruitsoorten en sierplanten. Goede en slechte combinaties van plantensoorten.
Hoogstamfruitbomen combineren met landbouw (boslandbouw of agroforestry).
Beplanten van een houtwal en snoepbos.

Plannen voor het aanplanten van een fruitboomgaard?
Plantafstanden voor fruitbomen en fruitstruiken.
Meer lezen over de betekenis van wetenschappelijke fruitnamen in het nieuwe tuin- en plantenboek "ABC van het plantenlatijn. Betekenis van botanische namen".
Engelstalig filmpje over het combineren van verschillende fruitsoorten en fruitrassen. (Nieuw venster)

Groente- en Fruit Encyclopedie met teeltinformatie van alle fruitsoorten. De 8ste, herziene druk van de Groente & Fruit Encyclopedie, ISBN 978-90 2156 0809 is vanaf 24 november 2015 beschikbaar!

Een keer per maand praktische tips voor de fruittuin ontvangen? Schrijf je hier in voor de Fruit-ABC nieuwsbrief.
Labels: combinatieteelt, goede en slechte buren, combinatieteelten, tussenteelt, onderteelt, fruitsoorten combineren, ABC plantenlatijn, combinatie teelt, fruit combineren, companion planting, good companions, bad companions

Foto 01: Winterstekken van zwarte vlier - Sambucus nigra

In september en oktober rijpen de zwarte, vitaminerijke bessen en de planten hebben nu al hun bladeren verloren.
Het kan interessant zijn van zelf vlierstruiken aan te planten in een grote tuin, zodat de bessen (beschermd met een vogelnet) volledig rijp kunnen geplukt worden.
Van de vlierbloesem kan je lekkere limonade maken.
Heel wat nuttige insecten overleven beter door de aanwezigheid van vlierstruiken in de omgeving van fruitbomen & kleinfruit. Zwarte vlier is een goede bankerplant voor nuttige insecten zoals lieveheersbeestjes en gaasvliegen.
Stevige en rechte vliertakken kan je gebruiken om in de zomer gesteltakken van jonge perenbomen uit te buigen.
Als het overdag vriest kan je beter niet planten of snoeien! In bevroren of besneeuwde grond kan je beter ook niet planten.

GROND.
De Sambucus nigra (zwarte vlier, inheemse vlier, Europese vlier) heeft een voorkeur voor een lichtvochtige, humusrijke en stikstofrijke gronden.
De grond mag neutraal ofwel kalkrijk zijn (pH 6 tot 7,5).
De beste groei bekom je op een goed gedraineerde, humusrijke leemgrond.

GRONDVOORBEREIDING.
Breng voor het planten voldoende organisch materiaal (compost, half verteerde stalmest) op de plantplaats.
Te natte grond kan je best ontwateren (draineren).
Indien drainage niet mogelijk is, dan kan je op verhoogde bedden planten.

BESTUIVING.
De meeste rassen zijn deels zelfbestuivend.
Door twee of meer verschillende vlierrassen kort bij elkaar aan te planten is er een betere (kruis)bestuiving en zal de bessenproductie toenemen.

PLANTEN.
Een hoog kleurstofgehalte hebben 'Skondol', 'Samye', 'Sampo', 'Mammut', 'Haidegg 25' (met hoog suikergehalte) en 'Haschberg'.
De teelt is mogelijk als struik, maar ook als stamvorm (boom).
De plantafstand van vlierplanten in de rij is 3 tot 4 (5) meter.

Je kan ook winterstekken uitplanten op de definitieve plantplaats. Later dun je de planten uit zodat ze voldoende ruim uit elkaar staan.
In de natuur staan er op vele plaatsen vlierstruiken, maar die geven meestal vlierbessen met minder goede eigenschappen. (Groene besstelen, kleine bessen, ongelijke rijpheid, ...)

BLOEI.
In juni of juli. Met geurende, witte (eetbare) bloemen.

OOGST.
September-oktober.
Probeer rassen te gebruiken met donkerrode vruchtstelen bij rijpheid.
De groene delen bevatten toxische stoffen. Een ongelijke rijping is een probleem. Probeer enkel gekookt sap gebruiken.
Vlierbessenstruiken of bomen zijn ongeveer 15 jaar in productie.
De rijpe bessen zijn rijk aan vitaminen, sporenelementen en bio-actieve stoffen. Ze verhogen de lichaamsweerstand en werken bloedzuiverend.
Vliersap is zeer goed tegen griep en verkoudheden. Hoofdzakelijk gebruikt voor verwerking tot siroop, sap, confituur, soep, thee (bloesem), limonade en als natuurlijk kleurmiddel.
Vlierbessenextract ondersteunt het immuunsysteem en de afweer van het lichaam.

SNOEIEN.

Zie weblinks voor meer snoeitips.

Stevige en rechte vliertakken kan je gebruiken om gesteltakken van jonge perenbomen uit te buigen. Jehoeft dan geen hinderlijke touw te gebruiken bij het afbuigen. Zie bij uitbuigen perenbomen.
Een bundel of bussel vliertakken kan je in uw fruitbomen hangen als nestplaats voor oorwormen en/of gaasvliegen. Vooral in april en mei is dit erg nuttig!

VERMEERDERING.
Vlier is te vermeerderen door zaaien, winterstekken/houtstekken, zomerstekken, wortelstekken en afleggen of marcotteren.
Bij het zaaien gaan de typische kenmerken (besgrootte, bessenkleur, rijptijd, ...) verloren.
1) Houtstekken.
Herfststekken van sterke eenjarige twijgen die tijdens de maanden november-december gemaakt werden kunnen direct uitgeplant worden in volle grond.
De houtige herfststekken kunnen ook in plastiekfolie gewikkeld worden en in een koelcel (of een andere koele, donkere plaats) bewaard worden tot het voorjaar.
Winterstekken of houtstekken in rusttoestand met twee of meer internodiën kunnen genomen worden van sterkgroeiende, eenjarige twijgen.
De winterstekken kunnen ook in de vroege lente (maart) gemaakt worden en direct uitgeplant worden in volle grond.

De houtstekken worden zodanig in de grond geplaatst dat enkel de bovenste paar knoppen boven de grondoppervlakte komen.
2) Zomerstekken. (Zie bij juli "Zomerstekken van zwarte vlier")
3) Wortelstekken.

ZIEKTEN EN PLAGEN.
Bladluizen, vogelvraat en woelratten.
Tomatenringspotvirus (verspreid door aaltjes, paardenbloemen en in het wild groeiende vlierstruiken), diverse houtrupsen, stam- en twijgkankers, verwelkingsziekte en bladvlekkenziekte.

WEBLINKS IVM VLIER - SAMBUCUS NIGRA.
Aanbevolen plantafstanden voor ALLE fruitsoorten.
Goede en slechte buren voor fruitsoorten. Combinatieteelten van fruitbomen en kleinfruit.
Vlierstruiken planten, snoeien en vermeerderen.
Houtig kleinfruit en fruitstruiken te stekken in december.

Fruitsoorten vermeerderen door stekken (index-pagina).
Stekkalender voor alle fruitsoorten.
Weblinks i.v.m. het vermeerderen van planten.
Groente- en fruit encyclopedie met info over rassenkeuze, teelt en verzorging van zwarte vlier.

Een keer per maand praktische fruittips ontvangen? Schrijf je hier in voor de Fruit-ABC nieuwsbrief.
labels: vlier planten, planten Sambucus nigra, Sambucus nigra, elderberry, vlier stekken, stekken van vlier, winterstekken van vlier

SNOEITIJDSTIP.
Snoei niet als het overdag vriest!
De vrouwelijke en tweeslachtige kiwiplanten worden voornamelijk in december en januari gesnoeid.
Te laat snoeien (februari - maart) heeft sapverlies/bloeden tot gevolg.
De bestuivers (mannelijke planten) worden steeds NA de bloei gesnoeid.
Indien je niet kan snoeien in december (januari), dan kan je beter wachten tot er voldoende bladeren op de planten staan (mei).
Snoeien in de wintermaanden (december-januari) zal de groei bevorderen en de grootste vruchten geven, terwijl het snoeien in het voorjaar/ zomer (mei - september) de groei zal verminderen.

WAAROM SNOEIEN?
Door te snoeien bekom je minder vruchten, maar de vruchten worden groter en zoeter.
Het plukken van kiwi's is gemakkelijker uit te voeren als de planten regelmatig gesnoeid worden.
Het uitzicht van mooi gesnoeide kiwiplanten is mooier dan bij ongesnoeide planten.

SNOEITIPS.
De vruchten komen slechts op zwakke twijgen die het jaar tevoren zijn gevormd. De bloemen komen dus op het kort eenjarig hout.
De kiwivruchten ontstaan meestal uit de eerste 3 tot 6 knoppen van een zich ontwikkelende jonge scheut.
Probeer de vruchttakken die ouder dan drie jaar zijn te vervangen door jonge twijgen.
Vruchthout dat te lang is, kan je terugsnoeien tot op een zwakke twijg korter bij de hoofdtak.
Dun de vruchttakken voldoende uit zodat het zonlicht alle twijgen kan bereiken.
Tip! Uitvoerige snoeiinformatie van kiwibessen kan je ook raadplegen in de hieronder vermelde fruitboeken!
Tip! Probeer eens een praktische snoeiles te volgen. Data en plaatsen van snoeilessen in de Agenda van onze maandelijkse fruit-nieuwsbrief!

NUTTIGE WEBLINKS OP DEZE BLOG IVM KIWI - ACTINIDIA DELICIOSA:
Kiwi's en kiwibessen snoeien (januari).
Vrouwelijke kiwibessen snoeien in december/januari.
Plukken van gewone (groene) kiwi's - Actinidia deliciosa (volledig artikel).
Wintersnoei bij kiwiplanten in december. (Nieuwe venster)
Meer lezen over de vermeerdering van kiwi's.
Zaden laagstapelen geeft een betere kieming.

BOEKENTIP voor EEN SUCCESVOLLE FRUITTUIN

Meer lezen over "Gemakkelijk fruit. Fruit uit eigen tuin, terras en balkon" (Auteur Guy De Kinder, Kosmos Uitgevers).
Als je maar 1 kiwibes (Actinidia arguta) kan planten dan kan je best kiezen voor tweeslachtige (zelfbestuivende) kiwibessen (Issai, Vitikiwi en Kokuwa)!
Zelfbestuivende kiwi's (Actinidia deliciosa) zijn 'Jenny' en SOLISSIMO® 'Renact'. Een jaarlijkse uitdunningssnoei en vruchtdunning is nodig om de vruchten voldoende groot te krijgen!
Groente- en Fruit Encyclopedie met verzorgingstips voor fruitbomen en kleinfruit

Een keer per maand praktische fruittips ontvangen? Schrijf je hier in voor de Fruit-ABC nieuwsbrief.
labels: kiwi snoeien, Actinidia deliciosa, kiwi, kiwi's snoeien, snoeien van kiwi, kiwisnoei, snoeien Actinidia, kiwiplanten snoeien

Pruimen (Prunus domestica) behoren tot de groep steenfruit (Prunoideae) en tot de Rozenfamilie (Rosaceae).
De meeste pruimenrassen hebben kruisbestuiving nodig om veel en regelmatig vruchten te geven.
Toch zijn er ook enkele pruimenrassen die zichzelf kunnen bestuiven en die als alleenstaande vruchtboom ook veel vruchten geven. Voor een goede vruchtzetting moeten de bloemen bestoven worden door hommels of bijen.
Steenfruitbomen (kersen, pruimen, perzik en abrikozen) kan je beter NIET snoeien in de winter! Zie weblink snoeikalender.

ZELFBESTUIVENDE PRUIMENRASSEN.
Heb je plaats voor maar één fruitboom in uw tuin, dan is een zelfbestuivend pruimenras de oplossing!
- Gele zelfbestuivende pruimenrassen:
'Victoria', 'Warwickshire Drooper', 'Saint Catharine', 'Mirabelle de Metz' en 'Mirabelle de Nancy'.

- Blauwe zelfbestuivende pruimenrassen:
'Altesse Simple'-typen (kwetspruimen), 'Anna Spath', 'Opal', 'Sanctus Hubertus' en 'Monarch'.

Goede zelfbestuivende rassen zijn meestal heel productief en de jonge vruchtjes moeten jaarlijks uitgedund worden.

Deels zelfbestuivend, sterk groeiend en laat productief is 'Reine Claude d'Oullins'. Omwille van de sterke groei, de late en wisselvallige productie (beurtjaren) is de 'Reine Claude d'Oullins' geen aanrader. (Ondanks de grote en lekkere vruchten)

Indien je geen zelfbestuiver kan planten, dan moet je rekening houden met de bestuiving en minstens twee verschillende pruimenbomen planten.

De maand december is bijzonder geschikt voor het planten van pruimenbomen, mits de grond niet bevroren of te nat is. Planten in de maanden januari, februari en maart kan ook, maar vraagt extra nazorgen.
Snoeien van pruimenbomen kan je nu beter NIET doen, want de bomen zijn erg vatbaar voor loodglans en Pseudomonas. Vanaf half april tot half september mogen pruimenbomen wél gesnoeid worden.

NUTTIGE WEBLINKS OP DEZE BLOG IVM PRUIMENBOMEN:
Bestuiving bij pruimenbomen.
Snoeien en uitbuigen van pruimenbomen (volledig artikel)!
Snoeien van pruimen en andere fruitsoorten in de snoeikalender
Veel kleuren en smaken bij de vroege pruimen.

BOEKENTIP voor EEN SUCCESVOLLE FRUITTUIN

Meer lezen over "Gemakkelijk fruit. Fruit uit eigen tuin, terras en balkon" (Auteur Guy De Kinder, Kosmos Uitgevers).

Groente- en fruit encyclopedie met info over rassenkeuze, teelt en verzorging van pruimenbomen

Een keer per maand praktische fruittips ontvangen? Schrijf je hier in voor de Fruit-ABC nieuwsbrief.
Label: zelfbestuivend, zelfbestuivers pruimen, Prunus domestica, zelffertiel, pruimenbomen zelfbestuivend, beste pruimenrassen, pruimen zelfbestuivers, gemakkelijk fruit

PLANTKENMERKEN.
Jostabes, een gezond groeiende kleinfruitstruik, verdient een plaatsje in de eetbare tuin!
De Jostaberry is meestal een matig grote struik (tot 1,5 meter), die je ook als boom (boompje) kan kweken.
Deze hybride is ontstaan uit een kruising van kruisbessen (Ribes uva-crispa) met zwarte bessen (Ribes nigrum).
Deze ongestekelde kleinfruitsoort is weinig vatbaar voor schimmelziekten. Jostabessen zijn zeer tolerant (= niet of slechts weinig vatbaar) aan de Amerikaanse meeldauwschimmelziekte.
Geeft vooral veel bessen op kort vruchthout. De beste vruchttakjes zijn korte twijgen van 5 tot 20 cm lengte.
Deze volledig winterharde planten zijn enkel wortelecht te koop.
De jostaberry is erg gemakkelijk te vermeerderen door winterstekken.
De josta kan ook gebruikt worden als onderstam voor trosbessen en kruisbessen (Stamboompjes). Ook de Ribes aureum (gele alpenbes) is een goede onderstam voor andere Ribes-soorten.

BESKENMERKEN.
De zwarte bessen zijn erg aromatisch als je ze vers kan afplukken. De smaak is het midden tussen kruis- en zwarte bes.
De rijpe (zwarte) jostabessen zijn bijzonder geschikt voor verse consumptie, maar een teveel aan jostabessen kan je ook invriezen, verwerken tot jam en jostabescake.

PLANTTIPS.

Ribes x josta 'Jogranda' pas geplant
Jostabes groeit het best op een zonnige plaats, maar verdraagt ook halfschaduw.
Jostaberry kan groeien op een droge of iets natte grond. De pH (zuurheid van de grond) mag lichtzuur tot licht alkalisch zijn.
Voorkeur voor een goed doorlatende grond. Op natte grond kan je afwateringsgreppels maken. (Zie foto 3)
Van oktober tot april te planten.
Plantafstand: Op 1,5-2 meter. De maximale groeihoogte is 1,5 m en de groeibreedte is 1,5 m.
Plant op dezelfde diepte als de plant voorheen groeide. De bovenste wortels komen net onder de grondoppervlakte.
Ook planten met naakte wortel (zonder potkluit) zijn bruikbaar om te planten. Planten met uitgedroogde wortels leg je voor het planten een uur in het water.
Planten in pot zet je eerst een tijdje in water zodat de potkluit goed vochtig is.
Ribes 'Josta' (JOSTABERRY) of jostabes is heel geschikt als vrijgroeiende struikvorm {solitair}.

SNOEITIPS.

De meeste bessen bekom je op kort vruchthout en daarom worden jostabessen zo weinig mogelijk gesnoeid in de winter. Zomersnoei geeft meer kort vruchthout.
Meer snoeitips zie weblink "Eenvoudige snoei van jostabessen".

TALEN.
EN: Jostaberry, FR: Groseiller Jostabes, DE: Jostabeere

NUTTIGE WEBLINKS IVM JOSTABESSEN:
Kleinfruitbladeren herkennen .
Fruitsoorten vermeerderen.
Meer lezen over jostabes - Ribes 'Jostaberry' .
Snoeikalender fruitsoorten
Stekkalender fruitsoorten
Vermeerderen van jostabessen en trosbessen door winterstekken.
Weblinks plantenvermeerdering
Adressen waar je plantgoed van fruitbomen en fruitstruiken kan bekomen.

BOEKENTIP voor EEN SUCCESVOLLE FRUITTUIN

Meer lezen over "Gemakkelijk fruit. Fruit uit eigen tuin, terras en balkon" (Auteur Guy De Kinder, Kosmos Uitgevers).

Groente- en Fruit Encyclopedie met teeltinformatie van fruitsoorten voor kleine en grote tuinen. De 8ste, herziene druk van de Groente & Fruit Encyclopedie, ISBN 978-90 2156 0809 is vanaf november 2015 beschikbaar!

Een keer per maand praktische fruittips ontvangen? Schrijf je hier in voor de Fruit-ABC nieuwsbrief.
Labels: josta, josta bes, jostaberry, jostabes, kruising zwarte bes en kruisbes, Ribes Josta, zwarte kruisbes, josta berry, snoeien jostabessen, snoei jostaberry, planten van jostabes, jostaberry planten

Zure kersen of kriekenbomen (Prunus cerasus) behoren tot de groep steenfruit in de Rosaceae en passen ook goed in kleine tuinen.
Zure kersen/ kriekenbomen kan je alleen planten, ze zijn immers zelfbestuivend!
Zure kersen/ morellen/ kriekenbomen zijn bij biologische fruittelers en fruit-liefhebbers gemakkelijk te kweken op een beperkte plaats.
Zure kersenbomen (kriekenbomen) blijven relatief klein.
Het beste planttijdstip is van oktober tot maart, maar planten in november-december geeft de beste hergroei.

PLANTTIPS VOOR ZURE KERSEN OF KRIEKENBOMEN - Prunus cerasus

Geschikt voor volle zon, halfschaduw en schaduw. Deze bomen kan je ook aan de noordzijde van een muur planten!
Bij voorkeur planten op een winderig en open perceel, zodat de bloemen snel opdrogen.
Voorkeur voor een eerder droge, goed doorlatende grond en een bodem pH van 6,0 tot 6,5 (licht zuur). Op natte gronden zijn er meer schimmelaantastingen.
De beste boomgroei krijg je door te planten tussen oktober en december. Indien het na een vorstperiode opnieuw zachter weer is dan kan je terug bomen planten.
Kies bij voorkeur bomen die weinig vastbaar zijn voor bloesemmonilia of taksterfte en zorg dat de boom na regen snel kan opdrogen door op een winderige plaats te planten. De rassen 'Gerema', 'Karneol', 'Morina' en "Rexelle' zijn tolerant (= weinig of niet vatbaar) aan monilia.
'Boas' geeft een compacte, zuilvormig groeiende boom (kolomboom). 'Griotella' en 'Kobold' zijn dwergkrieken die je ook in kleine tuinen of in een grote pot kan planten.

Zure kersenbomen verdragen geen onkruidverdelgers (herbiciden). Gronden waar onkruidverdelgers gebruikt werden, geven een slechte boomgroei.
Indien je meerdere laagstambomen wil planten dan is de aanbevolen plantafstand 3 tot 4,5 m. Kolombomen en dwergvormen kan je dichter bij elkaar planten.
Kruisbestuiving is niet nodig, zodat één enkele fruitboom reeds zeer productief kan zijn.
Ook te planten als alleenstaande boom (solitair) in de eetbare tuin.

NUTTIGE WEBLINKS OP DEZE BLOG IVM ZURE KERSEN:
Bacterieziekte op steenfruit (gomvorming).
Hagelschotziekte op steenfruitbomen met talrijke gaatjes in de bladeren.
Bloei en bestuiving bij het planten van zure kersenbomen of kriekenbomen (www.houtwal.be).
Zure kersen of kriekenbomen planten.

Bloesem- en taksterfte (Monilia) bij zure kersen - Prunus cerasus.
Plantafstanden voor fruitbomen en fruitstruiken.
Snoeien van zure kersenbomen vanaf april tot augustus.
Teeltfiche van zure kersen - Prunus cerasus met teeltinformatie.

Sommige (ziektetolerante) rassen kan je gemakkelijker in Duitsland aanschaffen. In Duitsland worden de zure kersen/krieken/morellen "Sauerkirschen" genoemd. Geef dit als trefwoord op bij een goede zoekrobot... ("Baumschule Sauerkirschen")

BOEKENTIP voor EEN SUCCESVOLLE FRUITTUIN

Meer lezen over "Gemakkelijk fruit. Fruit uit eigen tuin, terras en balkon" (Auteur Guy De Kinder, Kosmos Uitgevers). Kolomkrieken en dwergkrieken worden in dit boek besproken.

Groente- en Fruit Encyclopedie met complete teeltinformatie voor kersen en alle andere fruitsoorten. De 8ste, herziene druk van de Groente & Fruit Encyclopedie, ISBN 978-90 2156 0809 is vanaf november 2015 beschikbaar!

Een keer per maand praktische fruittips ontvangen? Schrijf je hier in voor de Fruit-ABC nieuwsbrief.
Labels: zure kersen, kriekenbomen, morel, steenfruit, zelfbestuivend fruit, zelfbestuiver fruit, Prunus cerasus, kriekeboom, zure kers, noordkriek, fruit kleine tuin, morel planten, kriekenboom planten, Sauerkirschen

Vermoedelijk zijn de meeste druivenbladeren afgevallen en dan kan er gesnoeid worden.

WAAROM KASDRUIVEN/SERREDRUIVEN SNOEIEN?
Luchtig gesnoeide druiven worden minder snel aangetast door schimmels.
Door te snoeien ontstaan er minder trossen waardoor de bessen groter worden en beter kleuren.
De grotere bessen kunnen ook vlugger rijp worden.
Teveel druiventrossen aan één plant is nadelig, want dan kan er rui (afvallen bessen), lamsteligheid en een slechte kleuring zijn. Zie artikels over de druivensnoei!
Laat een volwassen druivelaar slechts 20 trossen dragen, zodat de bessen optimaal uitgroeien.

SNOEITIJDSTIP.
Een goede uitdunnende druivensnoei in december (of begin januari) is daarom nodig. Te laat snoeien geeft kans op bloeden (sapverlies). Sommige kenners snoeien hun druiven (in kas/serre) tussen kerst- en nieuwjaar.
Probeer te snoeien bij goed opdrogend weer, zodat de snoeiwonden snel genezen.
Vroeg snoeien stimuleert de groei, terwijl laat snoeien groeiremmend is. Door in december reeds te snoeien is de kans op een sterke groei (volgend jaar) heel groot.

WERKWIJZE BIJ DE SNOEI VAN KASDRUIVEN OF SERREDRUIVEN.
Laat per draagspoor slechts één stevige twijg staan. De overige dunne of minder goed geplaatste twijgen zal je verwijderen.
Indien er op de draagspoor enkel zwakke twijgen staan, dan knip je deze zo laag mogelijk weg en knip daarna één goed geplaatste (zwakke) twijg terug tot op één knop.
Snoei altijd terug tot op een stevige twijg, welke zo laag mogelijk ingeplant staat.
Deze laag ingeplantte twijg zal je tenslotte insnoeien op 3 (4) goede ogen/ knoppen. Snoei altijd ca 2 cm voorbij de knop! Als je direct na een knop snoeit, dan kan die knop uitdrogen en afsterven.
Pitloze druivenrassen kan je best op 5-8 knoppen snoeien. Altijd goed terugsnoeien en regelmatig een lager staande vervanger op 1 knop insnoeien.
Het aantal knoppen waarop je moet terugsnoeien is afhankelijk van het ras. Heel vruchtbare rassen zoals 'Boskoops Glory' kan je zelfs op twee knoppen terugsnoeien. Minder vruchtbare rassen zal je op drie, vier en soms zelfs vijf (acht) knoppen terugsnoeien.
Meestal zijn enkel de zeer dikke eenjarige twijgen (+2 cm) geschikt als vruchthout. Te dunne twijgen kan je best op 1 knop insnoeien. (Snoei ca 2 cm voorbij die knop de twijg af)
Ook nu reeds kan je de draagsporen al enkel zetten door de verschillende takken terug te snoeien tot op één stevige twijg, korter bij de stam. Die overblijvende twijg kan je later op de maand inkorten.

NAZORGEN BIJ DE SNOEI.
Verzamel alle snoeihout, verdroogde bessen en de afgevallen bladeren. Op de afgevallen bladeren kunnen meeldauwschimmels overleven die volgend seizoen opnieuw voor problemen zorgen.
Lucht uw kas of serre zoveel mogelijk zodat de snoeiwonden snel opdrogen.
Uit het dikste snoeihout kan je stekken knippen en deze laten bewortelen. Tip! Neem enkel stekken van rassen die niet vatbaar zijn voor meeldauw.

TIPS.
Meer lezen over het planten, rassenkeuze en snoeien van druiven - Vitis vinifera cv's.
Niet alle druivenrassen worden op dezelfde wijze gesnoeid!
Zeer uitvoerige informatie over het snoeien en verzorgen van druiven kan je vinden in de "Groente & Fruit Encyclopedie". Het snoeien wordt er uitgelegd aan de hand van tekeningen, tekst en foto's.
Meer lezen over de 8ste herwerkte Groente & Fruit Encyclopedie (Auteurs: Luc Dedeene & Guy De Kinder). Verschenen november 2015.
Volg eens een praktische snoeiles voor druiven. Data en plaatsen kan je vinden in onze nieuwsbrief. Een link om in te schrijven vind je ondereaan dit bericht...

NUTTIGE WEBLINKS OP DEZE BLOG IVM DRUIVEN - VITIS VINIFERA:
Echte meeldauw (schimmelziekte) - Oidium op druivenbladeren en trossen (bladbovenzijde).
Valse meeldauw (schimmelziekte) - Peronospora viticola op druiven ("natweerschimmel").
Lamsteligheid en verdroogde bessen.

Teeltwerkzaamheden bij druiven.
Ziektetolerante druiven planten in de kas of serre.
Ziekten en plagen (overzichtstabel).

Meer lezen over "Gemakkelijk fruit. Fruit uit eigen tuin, terras en balkon" (Auteur Guy De Kinder, Kosmos Uitgevers).

Groente- en Fruit Encyclopedie met verzorgingstips voor fruitbomen en kleinfruit

Volg de dagelijkse berichten en praktische tips voor de fruittuin op twitter! http://twitter.com/gdekinder
Een keer per maand fruitnieuwtjes ivm praktische werkzaamheden ontvangen? Schrijf je hier in voor de Fruit-ABC nieuwsbrief.
Labels: fruit snoeien, snoeien kasdruiven, snoeien serredruiven, druiven snoeien, wijndruiven snoeien, Vitis vinifera, snoeien Vitis, tafeldruiven, wijndruiven, kasdruiven, serredruiven, kasdruiven snoeien, serredruiven snoeien

Zwarte trosbessen zijn rijk aan vitamine-C, anti-oxydanten en aan pectine.
Ook de bladeren zijn bruikbaar voor thee. In het voorjaar worden de zwellende knoppen gebruikt in de gemmotherapie.
De teelt van zwarte aalbessen gebeurt meestal aan vrijstaande struiken.

SNOEIEN VAN ZWARTE BESSENSTRUIKEN.
Na het planten kan je 4 - 5 gesteltakken aanhouden en insnoeien op 10 - 15 cm. In de zomer moet je de grondscheuten uitdunnen.
Doordat vanaf het 2 de jaar een sterke vervangingssnoei nodig is, moet je de takken niet aanbinden.
Zwarte trosbessen dragen het best op goed ontwikkeld eenjarig hout. Op het oudere hout zijn de trossen korter, de bessen kleiner en moeilijker te plukken.

STEKKEN VAN ZWARTE BESSEN.
Zoek je een nuttig binnenwerkje? Neem dan winterstekken van uw zwarte trosbessen.
Het eenjarig stevig snoeihout is heel geschikt om winterstekken of houtstekken uit te knippen.
Winterstekken van zwarte bessen in december, januari of februari genomen wortelen zeer gemakkelijk!
Op een voedselrijke en onkruidvrije grond kan je ook een 5-tal stekken rechtstreeks in de grond steken. Laat tussen elke groep stekken 1,5 meter afstand.

PLANTTIPS VOOR ZWARTE BESSEN.
- Bij voorkeur op te kweken als struik op een zonnige standplaats. Boompjes op stam hebben meestal een kortere levensduur dan struikvormen.
- Voedzame, goed doorlatende grond met een gemiddelde vochtigheid.
- De plantafstand is 1 tot 1,5 m van elkaar. Volwassen struiken zijn ca 1,2 m hoog.
- Plant bij voorkeur nieuwe rassen die tolerant zijn aan Amerikaanse meeldauw. De oude rassen zijn meestal erg vatbaar voor deze schimmelziekte.
- Ook te planten met naakte wortels.

NUTTIGE WEBLINKS OP DEZE BLOG IVM ZWARTE BESSEN (Ribes nigrum):
Winterstekken van trosbessen.
Zwarte trosbessen snoeien en oogsten.
Snoeien en vermeerdering van zwarte trosbessen of patersbessen - Ribes nigrum.

Zwarte trosbessen zijn goed voor het geheugen!
Fruitsoorten (A-M) in diverse talen (Ned, Engels, Frans).
Fruitsoorten (N-Z) in diverse talen (Ned, Engels, Frans).
Groente- en Fruit Encyclopedie met planttips voor zwarte trosbessen. Auteurs: Luc Dedeene & Guy De Kinder.

In Duitsland worden de zwarte trosbessen "Schwarze Johannisbeeren" genoemd. Geef dit als trefwoord op bij een goede zoekrobot...
EN: European Black currant
FR: Groseille noire, Cassis, Cassisiers, cassis noirs, groseillers noirs
WET.NAAM (LAT): Ribes nigrum

TIP VOOR EEN KERST- EN NIEUWJAARSGESCHENK ---> FRUITBOEKEN voor EEN SUCCESVOLLE FRUITTUIN IN 2017!

Met handig overzicht van de fruitsnoeikalender & plant-, bloei- en oogstkalender.
Meer lezen over "Gemakkelijk fruit. Fruit uit eigen tuin, terras en balkon" (Auteur Guy De Kinder, Kosmos Uitgevers).

Uitvoerige teeltinformatie van zwarte bessen in de Groente en Fruit Encyclopedie (auteurs Luc Dedeene & G. De Kinder), 8ste herwerkte druk.
412 blz praktische teeltinformatie op A4-formaat! Met fruitsnoeikalender en een overzicht van goede combinatieteelten.

Twitter je mee? Volg de dagelijkse berichten en tips ivm fruit op twitter! https://twitter.com/gdekinder

Een keer per maand praktische fruittips ontvangen? Schrijf je hier in voor de Fruit-ABC nieuwsbrief.
Labels: stekpoeder, stekken, zwarte bes, zwarte trosbes, zwarte aalbes, Ribes nigrum, patersbessen, zwartebes, winterstekken, houtstekken, planten zwarte bes, cassis, Beerenobst, Schwarze Johannisbeeren, Baumschule Schwarze Johannisbeeren

Foto 01: Enthoogte bij fruitbomen. 1) Hoogstam geënt op 1,80 tot 2,00 m 2) Halfstam geënt op 1,50 tot 1,60 m. 3) Laagstam geënt op 10 tot 30 cm.
Vraag aan uw leverancier na welke onderstam gebruikt is voor jouw bomen! Bij voorkeur staat de naam van de onderstam op het etiket/label!

PLANTTIPS VOOR HOOGSTAM- en HALFSTAMBOMEN (appel, peer).
- Appel- en perenbomen hebben een voorkeur voor een standplaats in de zon of eventueel halfschaduw.
- Plant op een goed doorlatende, gemiddeld vochtige grond. Plant op het natste deel de perenbomen.
- De beste belichting van de bomen bekom je door de rijen noord-zuid te planten.
- De grond is bij voorkeur licht zuur (pH 6,0 tot 6,3)
- Perenbomen bloeien meestal rond 15 april en de bloemen zijn erg vorstgevoelig. Appelbomen bloeien meestal tussen einde april en half mei en de bloemen zijn eveneens vorstgevoelig. Plant niet op plaatsen waar er meer lentenachtvorst voorkomt of kies voor laatbloeiende fruitrassen.
- Bijna alle appel- en perenbomen hebben kruisbestuiving nodig, zodat je meerdere gelijkbloeiende rassen bij elkaar moet planten. Een slechte vruchtdracht komt meestal door het ontbreken van een passende bestuiver! (Ook slecht weer tijdens de bloei geeft een slechte vruchtzetting).

- Voor het planten kan je best voor een zwarte plantstrook of boomspiegel zorgen.

PLANTAFSTANDEN.
- Hoogstam- en halfstambomen worden op ca 8 tot 10 meter van elkaar geplant. De maximale boomgrootte is afhankelijk van de grondsoort, de gebruikte onderstam en het ras. Er is meestal geen verschil in plantafstand tussen hoog- en halfstambomen. Enkel de stamlengte is verschillend, bij halfstam ca 1,5 m en bij hoogstam is dit ca 2 m. (Een uitzondering voor de perenonderstam 'Pyrodwarf' en de appelonderstam 'MM106' die een kleinere boomgroei en vroegere vruchtdracht dan zaailingen geeft)
- Laagstam appel- en perenbomen kunnen op ca 1,5 (2) meter van elkaar geplant worden. Afhankelijk van de onderstam, grondsoort en ras kan de aanbevolen afstand nog verschillen.
In kleine tuinen plant je best laagstambomen, zij geven de vroegste opbrengst en zijn gemakkelijker te snoeien dan half- en hoogstambomen. Er zijn ook kolombomen van een aantal fruitsoorten beschikbaar die je ook als fruithaag kan planten.
Lees meer over kolombomen en dwergbomen van 20 fruitsoorten in het boek "Gemakkelijk fruit"!

WANNNEER OOGSTEN.
- Van halfstam én van hoogstambomen mag je meestal na 6 tot 8 (10) jaar vruchten verwachten. Uitzonderlijk kan dat bij sommige rassen al na 4 jaar iets opleveren. Er is meestal geen verschil tussen halfstam- en hoogstambomen.
Er zijn ook matig sterk groeiende onderstammen die een kleinere halfstamboom en sneller vruchten geven. Als matig sterkgroeiende onderstam gebruik je voor appelbomen de 'MM106' en voor peren de Pyrus 'Pyrodwarf'. Jammer genoeg zijn die onderstammen niet bij elke boomteler te bekomen.
- Van laagstam appel- en perenbomen kan je vruchten verwachten na 2 tot 4 jaar. Afhankelijk van de gebruikte onderstam, boomkwaliteit, grondsoort en verzorging kan dit meer of minder zijn.

MAXIMALE OUDERDOM VAN APPEL- EN PERENBOMEN.
- Hoogstam en halfstambomen van appel en peer kunnen 60 tot 100 (of meer) jaar oud worden, mits ze goed gezond blijven.
- Laagstamappelbomen kunnen mits een goede verzorging en het aanplanten van een weinig ziektegevoelig ras 12 tot 15 jaar oud worden. Meestal zijn ze daarna aan vervanging toe.
- Laagstamperenbomen kunnen mits goede verzorging 50 tot 100 jaar oud worden.

SNOEIEN VAN LAAGSTAM, HALFSTAM EN HOOGSTAMBOMEN.
Hoogstam en halfstambomen moeten zeker de eerste 5-8 jaar jaarlijks gesnoeid worden om mooi gevormde bomen te krijgen. Het snoeien van hoogstam en halfstam is specialistenwerk.
Laagstambomen van appel en peren worden bij voorkeur ook jaarlijks gesnoeid, maar deze snoei is gemakkelijker aan te leren en toe te passen. Zomersnoei is een goede aanvulling van de wintersnoei.

ENKELE INTERESSANTE APPELRASSEN
- Plant bij voorkeur vooral streekeigen, ziektetolerante rassen.
- Vroegbloeiende rassen zijn o.a. Discovery, Joseph Musch, Transparente Blanche (oogstappel), Rode Boskoop (*) en Schone van Boskoop (*).
- Middentijds bloeiend zijn o.a. Dubbele Bellefleur, Elstar, Jacques Lebel (*), James Grieve, Karmijn de Sonnaville (*) en Winterbanana.
- Laatbloeiende rassen zijn o.a. Court-Pendu Rosat, Eisdener Klumpken, Reinette de France (*) en Sterappel.
- Sommige rassen hebben slecht stuifmeel en kunnen geen ander ras bestuiven (*).
- Er zijn nog vele andere geschikte (ziektetolerante) rassen.

Ook sommige steden en gemeenten zorgen voor meer diversiteit in aanplantingen Nuttige brochure "Fruitbomen veroveren de openbare ruimte" (pdf).

ENKELE INTERESSANTE PERENRASSEN
- Dubbele Philip, Durondeau, Doyenné du Comice en Saint Rémy (*).
- Er zijn nog vele andere geschikte (ziektetolerante) rassen.

COMBINATIETEELTEN VAN HOOGSTAM EN LAAGSTAM.
- Hoogstambomen die op een ruime afstand geplant werden (10 m) kunnen ook gecombineerd worden met zwakgroeiende laagstammen van appel en peer.
Als de hoogstambomen teveel licht wegnemen dan worden de laagstammen verwijderd of verplant.
Dit werd vroeger een "blijver en wijker-systeem" genoemd. De hoogstambomen blijven ter plaatse maar de laagstammen moesten wijken en werden verplant of opgeruimd.
- Ook kan er tussen de rijen aardappels, houtig kleinfruit en groenten geplant of gezaaid worden.
- Zwakgroeiende appelbomen zijn geënt op de onderstam 'M9'. Zwakgroeiende perenbomen zijn geënt op de onderstam 'Kwee C' en 'Kwee Eline'. (Deze laatste is minder vorstgevoelig).

BELANGRIJKSTE SCHIMMELZIEKTEN (Sommige rassen zijn hiervoor tolerant en worden weinig of niet aangetast).
- Appelbomen: schurft, meeldauw, vruchtboomkanker
- Perenbomen: schurft, perenroest

TIP VOOR EEN KERST- EN NIEUWJAARSGESCHENK ---> FRUITBOEKEN voor EEN SUCCESVOLLE FRUITTUIN IN 2017!

Met handig overzicht van de fruitsnoeikalender & plant-, bloei- en oogstkalender.
Meer lezen over "Gemakkelijk fruit. Fruit uit eigen tuin, terras en balkon" (Auteur Guy De Kinder, Kosmos Uitgevers).

NUTTIGE WEBLINKS OP DEZE BLOG IVM APPEL EN PERENBOMEN:
Hoogstambomen combineren met landbouwgewassen.
Onderstamsoorten voor alle fruitbomen.
Kruisbestuiving van perenbomen.
Plantafstanden voor fruitbomen.

Goede en slechte buren bij fruitsoorten en sierplanten. Goede en slechte combinaties van plantensoorten.
Snoeikalender per maand voor fruitsoorten (fruitstruiken, fruitbomen, druiven en kleinfruit).
Nuttige brochure ivm aanbevolen fruitrassen "Fruitbomen veroveren de openbare ruimte" (pdf).
Adressen waar je bijzondere perenrassen en fruitsoorten kan bekomen. (Opent in nieuwe venster)

Pdf met meer dan 100 rasbeschrijvingen van fruitbomen (Prov. W.Vl.).
Fruitwijzer (Pdf) met meer dan 100 rasbeschrijvingen van fruitbomen (Prov. Antwerpen).
Op zoek naar een passend eindejaarsgeschenk? Met de groente- en fruitencyclopedie (8ste herwerkte druk) ben je jarenlang verzekerd van een succesvolle groente- en fruittuin!
Groente- en fruit encyclopedie met info over rassenkeuze, teelt en verzorging van fruitsoorten.

Twitter je mee? Volg de dagelijkse berichten en tips ivm fruit op twitter! https://twitter.com/gdekinder
Een keer per maand praktische fruittips ontvangen? Schrijf je hier in voor de Fruit-ABC nieuwsbrief.
Labels: hoogstamfruit, halfstamfruit, fruit hoogstam, fruit halfstam, fruit laagstam, laagstamfruitbomen, laagstam fruitbomen, appelbomen laagstam, perenbomen laagstam.

Kleinfruit past in elke tuin, groot of klein! Indien je meerdere kleinfruitsoorten plant dan kan je oogsten vanaf juni tot oktober.
Foto 01:

Ribes rubrum - Rode trosbes, rode aalbes, rode bes
Foto 02:

Rubus 'Tayberry' - taybes (Kruising van braambes en framboos)
Foto 03:

Vaccinium corymbosum - blauwe bes, Amerikaanse veenbes
Foto 04:

Ribes rubrum (white) - witte trosbes
Foto 05:

Ribes nigrum - Zwarte trosbes

Kleinfruit of zachtfruit is erg lekker en gezond. De meeste kleinfruitsoorten zijn zeer gemakkelijk zelf te kweken. Een te grote oogst kan gemakkelijk ingevroren worden of verwerkt worden tot jam (confituur) of tot sap.
Onder kleinfruit rekent men: trosbessen of aalbessen (rode, witte en zwarte trosbessen), kruisbessen/ stekelbessen, jostabessen, bramen/ braambessen, frambozen en blauwe bessen.
Bramen, frambozen en taybessen hebben lange, slappe stengels en kunnen best geleid worden aan horizontale draden.
De meest geschikte kleinfruitsoorten voor een fruithaag zijn kiwibes 'Issai', frambozen, bramen, taybessen, rode trosbes, witte & roze trosbes en kruisbes.

Trosbessen, kruisbessen, jostabessen en blauwe bessen kan men als struik laten groeien.
Meer lezen over trosbessen, kruisbessen en jostabessen (Ribes-soorten).

Van alle kleinfruitsoorten zijn de blauwe bessen het moeilijkste te kweken en te vermeerderen. Ze vragen immers zure grond met veel organisch materiaal en moeten goed beschermd worden tegen vogelvraat. Meer lezen over blauwe bessen - Vaccinium corymbosum.

Frambozen, braambessen en taybessen kan je ook door wortelstekken of wortelopslag vermeerderen. Heel gemakkelijk zijn herfstframbozen in aanplanten en onderhoud. Gewoon in januari alles tot aan de grond wegsnoeien!
Meer lezen over bramen, frambozen en taybessen (Rubus-soorten).
Meer lezen over bramen, frambozen en taybessen (Rubus-soorten).

[Afbeelding met overzicht pluk- en oogsttijd van kleinfruit.] KLIK OP DE AFBEELDING OM DEZE GROTER TE MAKEN!

De meeste kleinfruitsoorten kan je vermeerderen door zomerstek of door winterstek (houtstek). Winterstekken of houtstekken neem je in de maanden december, januari en februari en vragen weinig onderhoud.
Meer lezen over vermeerderen van houtig kleinfruit door winterstekken of houtstekken.

Een overzicht van het snoeien van alle fruitsoorten en aanbevolen snoeimaand. Zie snoeikalender.

TIP VOOR EEN KERST- EN NIEUWJAARSGESCHENK ---> FRUITBOEKEN voor EEN SUCCESVOLLE FRUITTUIN IN 2017!

Met handig overzicht van de fruitsnoeikalender & plant-, bloei- en oogstkalender.
Meer lezen over "Gemakkelijk fruit. Fruit uit eigen tuin, terras en balkon" (Auteur Guy De Kinder, Kosmos Uitgevers).

Uitvoerige teeltinformatie van zwarte bessen in de Groente en Fruit Encyclopedie (auteurs Luc Dedeene & G. De Kinder), 8ste herwerkte druk. Een moestuinbijbel waar je jarenlang plezier zal aan hebben!
412 blz praktische teeltinformatie op A4-formaat! Met ondersteuning via de sociale media door de auteurs.

NUTTIGE WEBLINKS OP DEZE BLOG IVM KLEINFRUIT:
Aanbevolen plantafstanden voor kleinfruit en fruitbomen.
Jostabes, gemakkelijk kleinfruit voor de tuin (Ribes 'Jostaberry').
Rode- en witte trosbessen in fruithagen
Plant een fruithaag ipv een schutting of conferenhaag in uw eetbare tuin! Fruithagen geven snel veel fruit!
Japanse wijnbes snoeien.
Vlierstruiken snoeien, planten en vermeerderen (Sambucus nigra).
Zwarte trosbessen (Ribes nigrum) stekken en planten.

Twitter je mee? Volg de dagelijkse berichten en tips ivm fruit op twitter! https://twitter.com/gdekinder
Een keer per maand praktische fruittips ontvangen? Schrijf je hier in voor de Fruit-ABC nieuwsbrief.
Labels: kleinfruit, zachtfruit, kleinfruitsoorten, houtig kleinfruit, bessen, leifruit, bessenstruiken, trosbessen, aalbessen, jeneverbessen, braambes, framboos, taybes, jostabes, jostaberry

Foto 01: Malus domestica 'Colapuis' - Een zeer goed bewaarbare winterappel, bewaarappel. Weinig vatbaar voor ziekten.

Foto 02: Pyrus communis 'Comtesse de Paris' - een zeer goed bewaarbare bewaarpeer/ winterpeer. Weinig vatbaar voor ziekten.

Foto 03: Cydonia oblonga 'Champion' - Kist met bijzondere kweeperenvruchten.

Foto 04: Mespilus germanica - mispelboom. Zeer decoratieve, eetbare vruchten.

Foto 05: Aronia - Appelbes. Besdragende heester.

Foto 06: Chaenomeles 'Cido' - dwergkwee Cido

Foto 07: Eriobotrya japonica - bloemen van de Japanse wolmispel, loquat

Pitfruit zijn vruchten waarvan het zaad in een klein vliesje zit. Die zaadjes of pitten zitten in een klokhuis.
Appels, peren, kweeperen, mispels, meidoorn, krentenboompje en appelbes behoren tot de grote rozenfamilie (Rosaceae) en tot de onderfamilie pitfruitsoorten (Pomoideae, Maloideae).
Alle pitfruitsoorten hebben een stevige, vlezige vrucht waarbij het zaad, in een klokhuis, in het midden zit.
Het zijn allemaal bladverliezende, houtachtige bomen of struiken die zeer winterhard zijn.

Meestal worden ze als fruitboom aangeplant en doordat ze moeilijk te stekken zijn, zal men ze meestal veredelen (enten, oculeren) op een onderstam.
Door zwakgroeiende onderstammen te gebruiken bekom je kleine bomen (laagstam) die vroeg vruchten dragen. Afhankelijk van de pitfruitsoort en het gekozen ras kan je vruchten of bessen eten vanaf juli tot in het voorjaar.

Als onderstam voor laagstam perenbomen gebruik je meestal kwee - Cydonia oblonga.
Deze kwee kan je vermeerderen door middel van winterstekken. De sterkst groeiende kwee is Kwee A. De zwakst groeiende kwee is Kwee C en Kwee Eline.

[Overzicht in tabelvorm van diverse pitfruitsoorten.] KLIK OP DE TABEL OM DEZE GROTER TE MAKEN!
Zij behoren tot de rozenfamilie (Rosaceae) en zijn soms onderling op elkaar te enten.
In grote tuinen kan je best zoveel mogelijk verschillende pitfruitsoorten planten zodat er gedurende een lange periode bijenlokkende planten aanwezig zijn. Sommige nuttige insecten hebben stuifmeel nodig om te kunnen overleven op de courante fruitsoorten (appel, peer, kleinfruit).

TIP VOOR EEN NIEUWJAARSGESCHENK ---> FRUITBOEKEN voor EEN SUCCESVOLLE FRUITTUIN IN 2017!

Met handig overzicht van de fruitsnoeikalender & plant-, bloei- en oogstkalender.
Meer lezen over "Gemakkelijk fruit. Fruit uit eigen tuin, terras en balkon" (Auteur Guy De Kinder, Kosmos Uitgevers).

Uitvoerige teeltinformatie van zwarte bessen in de Groente en Fruit Encyclopedie (auteurs Luc Dedeene & G. De Kinder), 8ste herwerkte druk. Een moestuinbijbel waar je jarenlang plezier zal aan hebben!
412 blz praktische teeltinformatie op A4-formaat!

NUTTIGE WEBLINKS OVER APPEL- EN PERENBOMEN:
Bestuiving van perenbomen vraagt aandacht!
Hoogstam-, halfstam- of laagstambomen van appel en peren planten?
Optimale plantafstand voor alle fruitbomen en fruitstruiken.
Verklaring van moeilijke woorden i.v.m. tuinieren of tuinbouw.
Bijzondere pitfruitsoorten: krentenboompje, Japanse wolmispel, dwergkwee, ....

Verwantschap en plantenfamilie bij het enten van pitfruitsoorten
planten, bestuiving, snoeien en verzorgen van appelbomen - Malus domestica.
planten, bestuiving, snoeien en verzorgen van perenbomen - Pyrus communis.
Pdf met meer dan 100 rasbeschrijvingen van fruitbomen (Prov. W.Vl.).
Fruitwijzer (Pdf) met meer dan 100 rasbeschrijvingen van fruitbomen (Prov. Antwerpen).

Heb je een perenboom met abnormaal weinig vruchten? Dit kan een gevolg zijn van een slechte standplaats, een beurtjaar of door verkeerde snoei.
Ontbreekt een passende bestuiver bij uw appel- en perenboom? Probeer dan een tweede of derde ras op uw boom te (laten) enten. De maand januari is ideaal om enthout (griffelhout) van een geschikt ras te verzamelen.

Twitter je mee? Volg de dagelijkse berichten en tips ivm fruit op twitter! https://twitter.com/gdekinder
Een keer per maand praktische fruittips ontvangen? Schrijf je hier in voor de Fruit-ABC nieuwsbrief.
labels: appelbomen, perenbomen, pitfruitbomen planten, planten van pitfruit, planten pitfruitbomen, pitfruit, pitvruchten, soorten pitvruchten, soorten pitfruit

Graag wensen wij u een gezond & gelukkig nieuwjaar 2017 en een goed fruitjaar toe!

KLIK OP DE AFBEELDING OM DEZE GROTER TE MAKEN! Lees hier 1 van de 10 bladzijden.
Er is opnieuw een GRATIS Fruit-ABC-Nieuwsbrief van 10 bladzijden met praktische fruitinformatie beschikbaar.

Onderwerpen die in de nieuwsbrief van januari besproken worden:
SNOEI.

Fruitsoorten te snoeien in januari.
Appelbomen eenvoudig snoeien.
Druiven in openlucht snoeien.
Druiven snoeien vlg. Guyot-methode.
Kiwibessen ‘Issai’ snoeien.

VERMEERDERING.
Fruitsoorten te stekken in januari.
Druiven stekken.
Enthout knippen en bewaren.
Trosbessen stekken (winterstek)

PLANTEN.
Fruitsoorten voor kas of serre.
Hoog-, half- of laagstam planten?
Perenbomen planten en bestuiving.

ONDERHOUD.
Appels en peren optimaal bewaren.
Bekalken van te zure grond.
Wildvraat aan fruitbomen voorkomen.
Vijgen beschermen tegen wintervorst.

ALLERLEI.
Tomaten moeten niet rood en rond zijn!
Oude rassenlijsten van fruit.
Inhoud nieuwsbrieven 2016.

AGENDA.
Snoeilessen, plantlessen, workshops snoeien fruitbomen, praktische lessen snoeien van fruit, voordrachten ivm fruit telen, entlessen, tuinbeurzen, …
Volg eens een praktische snoeiles of voordracht ivm fruit! Er zijn verschillende snoeicursussen & fruitlessen in Nederland en Vlaanderen. Data en plaatsen staan in onze TuinAgenda.

KLIK OP DE AFBEELDING OM DEZE GROTER TE MAKEN (Knipsel uit de agenda)

BOEKENTIP voor EEN SUCCESVOLLE FRUITTUIN

Meer lezen over "Gemakkelijk fruit. Fruit uit eigen tuin, terras en balkon" (Auteur Guy De Kinder, Kosmos Uitgevers).

De FruitABC-nieuwsbrief verschijnt één keer per maand.
Maandelijks tips voor de fruittuin in uw mailbox? Schrijf je hier in om één keer per maand de GRATIS Fruit-ABC nieuwsbrief te ontvangen.
In de nieuwsbrief van januari vind je teelttips, snoeitips en vermeerderingstips voor alle fruitsoorten.
Tijdelijk kan je deze nieuwsbrief hier downloaden.

Volg de dagelijkse berichten en praktische tips op twitter! http://twitter.com/gdekinder
Facebook FB Liefhebbers van fruit & fruitteelt

labels: bestuiving steenfruit, perenbomen planten, snoeien appelbomen, snoeien druiven, snoeien kiwibes Issai, enthout verzamelen, kiwi's zaaien, stekken trosbes, stekken druiven, bekalken tuin, bekalken fruitpercelen

In de tekstlinks kan u een volledige en grotere) versie vinden van deze snoeikalender.
KLIK OP DE AFBEELDING OM ZE GROTER TE MAKEN!

Een deskundige fruitsnoei wordt zoveel mogelijk in de juiste maand toegepast.

EEN GEWONE UITDUNNINGSSNOEI KAN U IN JANUARI DOEN BIJ:
1) FRUITBOMEN:
Appelbomen (Malus domestica), perenbomen (Pyrus communis), kwee en mispel.
Vroeg snoeien versterkt de groei wat nuttig is bij de zwakste en productiefste rassen. (Sterkgroeiende bomen met weinig bloemknoppen kan je beter in februari & maart snoeien)

2)HOUTIG KLEINFRUIT:
Kruisbessen, trosbessen, jostabessen (Ribes 'Jostaberry'), braambessen (Rubus fruticosus), frambozen (Rubus idaeus) en blauwe bessen.
Snoeien direct na de oogst is meestal beter dan het snoeien uit te stellen tot januari. Door kleinfruit direct na de oogst te snoeien worden veel ongewenste ziekten en plagen opgeruimd!

3)WARMTEMINNENDE FRUITSOORTEN:
In een normale (koude) winter kan er in januari (en februari) gesnoeid worden, maar om teveel sapverlies (= bloeden) te voorkomen kan je beter zo spoedig mogelijk snoeien. Vroeg snoeien stimuleert de groei terwijl laat snoeien (febr/maart) de groei afremt en een latere oogst geeft.
[ Een nadeel van een vroege snoei is dat de planten soms vroeger uitlopen, waardoor ze mogelijk meer vorstgevoelig worden. Vroeg snoeien geeft ook een oogstvervroeging en dit is niet altijd gewenst. ]
Kiwi's (Actinidia deliciosa), kiwibessen (Actinidia arguta), vijg (Ficus carcia) en druiven/ wijnrank (Vitis vinifera).

Serredruiven of kasdruiven moet je NU eerst snoeien! Ook de openluchtdruiven worden in januari (begin/midden januari) gesnoeid.
Ruim in de kas/ serre zeer nauwkeurig alle verdroogde bladeren op, want hieruit begint de eerste schimmelinfectie van meeldauw.

Steenfruitbomen (Prunus-soorten) zoals pruimen, abrikozen, perziken en kersen mogen nu NIET gesnoeid worden. Zie snoeikalender!
Ook walnoten/ okkernoten (Juglans regia) mogen nu NIET gesnoeid worden i.v.m. gevaar op bloeden (sapverlies).

Snoei steeds op een droge dag zodat de snoeiwonden snel opdrogen en genezen.
Meer lezen over het snoeien in januari van fruitstruiken, fruitbomen, druiven, noten en kleinfruit
en in de Fruit-ABC-snoeikalender Snoeikalender per maand voor fruitsoorten (fruitstruiken, fruitbomen, druiven en kleinfruit).

Ook nog druiven snoeien? Zie weblinks.
Niet alle fruitsoorten worden op dezelfde wijze gesnoeid!
Uitvoerige informatie over het snoeien kan u vinden in de "Groente & Fruit Encyclopedie". Het snoeien van elke fruitsoort wordt er uitgelegd aan de hand van tekeningen, tekst en foto's.
Meer lezen over de Groente & Fruit Encyclopedie (Auteurs: Luc Dedeene & Guy De Kinder, Kosmos Uitgevers)

Van sommige plantensoorten kan het snoeihout bijgehouden worden om houtstekken/winterstekken te maken. In een volgende blog hierover meer...

Probeer eens een praktische snoeiles te volgen. Een overzicht van data en plaatsen vind u in onze Fruit-ABC-nieuwsbrief.
Tijdelijk kan u de laatste nieuwsbrief hier downloaden.

Meer lezen over de betekenis & oorsprong van de gebruikte wetenschappelijke plantennamen in het plantenwoordenboek "ABC van het plantenlatijn. Betekenis van botanische namen".

NUTTIGE WEBLINKS OP DEZE BLOG IVM SNOEIEN:
Enttwijgen of griffels knippen en koel bewaren.
Appelbomen eenvoudig snoeien in de winter.
Appelbomen 'Jonagold' en 'Jonagored' snoeien.
Snoeien van herfstframbozen is erg gemakkelijk.
Snoeien van kiwibessen (december-januari) .
Snoeien van zwarte bessen/zwarte trosbes/zwarte aalbes (Ribes nigrum).
Snoeikalender per maand voor fruitsoorten (fruitstruiken, fruitbomen, druiven en kleinfruit).
Veilig snoeien van fruitbomen (Denksport, combineren).
Wortelsnoei bij appel- en perenbomen (februari).
Wortelsnoei als groeiregeling en om meer vruchten te bekomen (Volledig artikel).

Groente- en Fruit Encyclopedie met snoeiinformatie van fruitbomen en kleinfruit. In de 8ste (herwerkte) druk werden alle snoeiadviezen aangevuld. Ook kan je een handige snoeikalender raadplegen.

Maandelijks praktische fruittips ontvangen? Schrijf je hier in voor de Fruit-ABC nieuwsbrief.
Lees hier een deel van deze nieuwsbrief.
Labels: snoeien, fruit snoeien, snoeikalender, fruitsnoeikalender, fruit snoeien in januari, fruit snoeien januari, fruitbomen snoeien januari, snoeien januari, snoeien tijdstip, snoeien in januari, snoeigids

Het vermeerderen van fruitsoorten of onderstammen door stekken wordt zoveel mogelijk in de juiste maand toegepast en kan je snel opzoeken in de "Fruit ABC-Stekkalender".
Houtig kleinfruit, druiven en onderstammen kan je gemakkelijk vermeerderen door stekken. Ook vele sierstruiken kan je nu stekken.

Stekken van vijgen en druiven worden in speciale stekgrond gestoken bij een optimale temperatuur. (Meestal minimum 15°C.)
De steklengte is ca 20 cm.
Als er teveel zonlicht is dan moet je afschermen om verwelking en verbranding te voorkomen. Het afschermen kan je met groeidoek/vliesdoek (en krantenpapier) doen.
Om de stekken te snijden gebruik je een scherp mes of een scherpe snoeischaar.
Winterstekken of houtstekken worden in de rustperiode, zonder bladeren genomen.
De stekken kan je (tijdelijk) inkuilen op een beschutte plaats (1/3 van de steklengte boven de grond). In maart of april kan je de stekken afzonderlijk uitplanten. Plantensoorten die gemakkelijk wortelen kan je in februari-maart uitplanten, mits de grond niet te nat of bevroren is.

TE STEKKEN IN JANUARI:
Aardbeiboom (Arbutus unedo), Japanse sierkwee/dwergkwee (Chaenomeles japonica),
tafeldruiven & wijndruiven (Vitis vinifera), vijg (Ficus carica), jostabes (Ribes 'Jostaberry'),
trosbessen (Ribes nigrum, Ribes rubrum), gele alpenbes (Ribes aureum) en blauwe bessen (Vaccinium corymbosum).

Het stekken van kers- en pruimonderstammen is ook nog mogelijk, maar normaal mag je die nu niet meer snoeien.
Als je van die steenfruitsoorten stekhout knipt dan moet je de verwondingen zo klein mogelijk houden en de wonden insmeren met een wondhelend product. Steenfruit mag normaal niet in de herfst en winter gesnoeid worden!

Sommige fruitsoorten kan je best onder glas (kas) stekken, maar de meeste soorten kunnen ook gewoon als winterstek in openlucht ingekuild worden.

Meer lezen over het stektijdstip in de fruitstekkalender.

Vele sierheesters zoals o.a. vlinderstruik (Buddlea), Cornus (kornoelje), pluimhortensia (Hydrangea), sierbes (Ribes sanguineum) en Chinees klokje (Forsythia) kunnen op een gelijkaardige manier gestekt worden zoals de vernoemde fruitsoorten.

Niet alle planten worden op dezelfde manier gestekt. Sommige planten wortelen moeilijk en vragen extra aandacht.

Het is niet altijd eenvoudig om cultuurplanten te vermeerderen door stekken. Soms zijn er andere vermeerderingsmethoden nodig zoals oculeren, enten, marcotteren of afleggen. Later kan je hierover meer lezen.

NUTTIGE WEBLINKS OP DEZE BLOG IVM STEKKEN VAN PLANTEN:
Snoeien van fruitplanten in januari.
Stekken van houtig kleinfruit en fruitonderstammen in november.
Planten vermeerderen d.m.v. zomerstekken (basisinformatie).
Stekken van fruitonderstammen. Vermeerderen van peer- en pruimonderstammen.
Wortelstekken nemen van fruitsoorten.

Blauwe bessen stekken (Vaccinium corymbosum).
Druiven - Vitis vinifera vermeerderen door stekken.
Stekkalender met aanbevolen data voor het stekken van alle fruitsoorten.
Weblinks i.v.m. het vermeerderen van planten.
Werkwijze bij het stekken van diverse fruitsoorten.
Groente- en Fruit Encyclopedie met snoeiinformatie van fruitbomen en kleinfruit

De meeste fruitsoorten kan je als winterstek in openlucht inkuilen.
Rode-, witte- en zwarte trosbessen wortelen erg gemakkelijk en mogen ook direct ter plaatse geplant worden.
Stekken van vijgen kan je best rechtstreeks in potten gevuld met stekgrond steken. Stektemperatuur 10-15°C. Zie weblink "vijgen vermeerderen door stekken".

Maandelijks praktische fruittips ontvangen? Schrijf je hier in voor de Fruit-ABC nieuwsbrief.
Labels: plantenvermeerdering, stekkalender, planten vermeerderen, stekken in januari, fruit stekkalender, fruit stekken januari, fruitsoorten stekken januari, vermeerderen van planten, winterstekken

Het is aangewezen van nu reeds de druiven te snoeien.

Foto 01: Openluchtdruiven snoeien volgens het Guyot-systeem.

SNOEITIJDSTIP.
Serredruiven of kasdruiven worden in december gesnoeid.
Openluchtdruiven worden vanaf einde december tot einde januari gesnoeid bij vorstvrij en droog weer.
Bij een latere snoei (maart) is er gevaar voor sapverlies (bloeden) en groeiremming. Door de (vroege) snoei blijft de druivelaar gezonder en bekom je grotere bessen.

Snoeimethode:
1) Bij de klassieke druivensnoei ("cordon snoei") heb je een lange horizontale legger en worden een groot aantal twijgen verwijderd (teruggesnoeid).
Je behoudt ongeveer 25 stevige twijgen en deze snoei dan op 2 of 3 knoppen in.
De cordonsnoei is meestal niet bruikbaar voor de pitloze druiven, tenzij je enkel bladeren (zonder trossen) wilt bekomen.

2) Bij de "enkele guyot-snoei" staan de planten op ca 1,50 m van elkaar en heb je een korte horizontale legger die jaarlijks volledig wordt vervangen.
Meer lezen over de wintersnoei van druiven.

WAAROM KIEZEN VOOR DE SNOEIMETHODE "ENKELE GUYOT"?
Nieuwe, ziektetolerante druivenrassen geven dikwijls onvoldoende trossen bij de klassieke snoei.
De pitloze druiven geven geen trossen als ze kort worden gesnoeid. Door de guyot-snoei toe te passen bekom je wel jaarlijks trossen.
Door de sterke vervangingssnoei bekom je steeds stevige, dikke (eenjarige) twijgen.
De planten kunnen ouder worden en blijven groeikrachtig.
Het aantal druiventrossen blijft beperkt en de besgrootte is groter dan met een andere snoeimethode.
Een bescherming van de druiventrossen met vogelnetten & wespengaas is eenvoudig uit te voeren want alle trossen hangen op dezelfde hoogte.
De planten blijven relatief smal en groeien als een haag verticaal omhoog.
De productie per lopende meter is meestal hoger dan bij de cordon-snoei. (Pitloze druiven geven bijna geen trossen bij de cordon-snoei tenzij je een lange, vervangsnoei toepast)

AANPLANTEN VAN DRUIVEN VOOR DE ENKELE GUYOTSNOEI.
- Zorg eerst voor een stevig kader waaraan de druiventakken kunnen vastgemaakt worden.
- Plaats stevige palen in de grond. (3-4 meter van elkaar)
- Maak roestvrije draden (horizontaal) vast aan de palen.
- Plant de jonge planten op een onderlinge afstand van 1,20 (1,50) meter in de rij.
- Een muur gericht naar het zuiden of oosten is ideaal om druiven aan te planten.
- Indien je de druiven op een rij, aan draden, gaat planten dan is de noord-zuidrichting het beste.

Tekening 1: druivensnoei "enkele guyot"-systeem. Snoeiwerk in vanaf half december tot einde januari. Vroeg snoeien (december) stimuleert de groei wat meestal gewenst is. Laat snoeien is groeiremmend.

Tekening 2: druivensnoei "enkele guyot"-systeem. Werkzaamheden in (januari), februari/maart en maart/april.

SNOEITIPS VOOR DE ENKELE GUYOTSNOEI BIJ DRUIVEN. --> Zie ook tekening 1 en tekening 2!
- Knip eerst de oude (tweejarige) tak met verticale groeiende twijgen weg. (1)
- Laat twee stevige (dikke) eenjarige twijgen aan het begin van die meerjarige tak staan. (2)
- Knip één van die eenjarige twijgen in op op 6 (8) knoppen of ogen. (3)
- Knip de andere eenjarige twijg in op 2 knoppen/ogen. (4)
- In februari of maart wordt de twijg met 6 (8) knoppen horizontaal vastgemaakt. (5)
- In mei of juni dun je de verticale scheuten uit. Elke scheut kan 1 of 2 trossen dragen. Na het verwijderen van de overtollige scheuten groeien de trossen beter uit. (6) Het uitdunnen van overtollige scheuten is belangrijk om de overblijvende scheuten goed te laten uitgroeien. Het zonlicht moet alle scheuten kunnen bereiken!
Meer lezen over de enkele Guyot-snoei voor nieuwe druivenrassen in openlucht (tafel- en wijndruiven).

NUTTIGE WEBLINKS OP DEZE BLOG IVM SNOEIEN VAN DRUIVEN - VITIS VINIFERA:
Snoeien van druiven in kas of serre.
Snoeikalender voor druiven en andere fruitsoorten.
Teeltwerkzaamheden bij druiven.
Rassenkeuze om ziektetolerante druiven te planten in de tuin.
Groente- en fruit encyclopedie met info over rassenkeuze, teelt en verzorging van druiven.
Rebschnitt und Biegen (Duitstalig filmpje over de Guyot-snoei en het uitbuigen).

Maandelijks praktische fruittips ontvangen? Met een agenda waarin data en plaatsen van snoeilessen staan.Schrijf je hier in voor de Fruit-ABC nieuwsbrief.
labels: druiven snoeien, Guyot snoei, snoeien druiven, snoeien wijndruif, snoeien tafeldruif, Vitis vinifera, snoeien, druivensnoei, snoeien eetdruiven, snoeien wijndruiven, Vitis snoei, druiven snoei

Heb je oude (laagstam) bomen die onvoldoende groeien en te weinig mooie vruchten dragen? Als het bijzondere (oude) streekeigen rassen zijn dan kan je er enttwijgen van knippen om deze later op nieuwe onderstammen te (laten) enten.
Ook van peren, kweeperen, mispels, druiven en kiwi's kan je enttwijgen knippen om ze later te (laten) enten.

De knoppen van sommige fruitsoorten kunnen nu reeds uitlopen. Vooral steenfruitbomen op een beschutte (warme) standplaats kunnen reeds bloemknoppen (en bloemen) vertonen. De Japanse pruim (Prunus salicina 'June Blood') vertoonde hier in januari 2016 reeds bloemen en nieuwe bladeren.
Ook in januari is het overdag soms zacht weer en de knoppen kunnen reeds uitlopen. Hazelaars staan op de meeste plaatsen in bloei.
Goede enttwijgen mogen nog niet uitgelopen zijn en moeten nog volledig in winterrust zijn! De knoppen moeten nog klein en gesloten zijn opdat ze bruikbaar zouden zijn voor het enten op onderstammen.

WAAROM ENTTWIJGEN VERZAMELEN?
De meeste fruitbomen (steenfruit en pitfruit) worden geënt of gegriffeld op een onderstam.
Met goed bewaard griffelhout kan je vanaf januari tot april onderstammen enten.
Verplanten van oude bomen is moeilijker dan jonge fruitbomen met dezelfde rassen te planten. Ga naar een entbeurs of naar een boomteler waar je dit werkje kan laten doen met uw enttwijgen. Data en plaatsen van entbeurzen en entlessen kan je raadplegen in de FruitABC-Nieuwsbrief!
Ook kan je later een extra bestuiver enten op een bestaande fruitboom zodat er meer vruchten komen.
Druivenplanten kan je in maart omenten met een nieuw (ziektetolerant) ras dat beter zal rijpen. (U moet NU dan enthout knippen en koel bewaren).

TIJDSTIP.
Het is nu hoog tijd om bij vorstvrij en droog weer enthout (griffelhout) te knippen! De sapstroom is reeds actief bij sommige fruitsoorten!
Doe dit werkje bij voorkeur op een droge dag, terwijl de knoppen nog volledig in rust zijn.
Verzamel eerst griffelhout van steenfruit (pruimen, kersen) en van kiwi's & kiwibessen. --> Dit kan zelfs beter in december gebeuren!
Nadien kan je ook enthout van druiven, appel- en perenbomen verzamelen.
Walnoten/okkernoten (Juglans regia) enten is moeilijker dan pit- en steenfruit te enten. Enthout van Juglans wordt geknipt net voor er geënt wordt. (Men ent dan op onderstammen die in groei getrokken werden).

WERKWIJZE.

Bindt het enthout (= de jonge twijgen) in kleine bussels (bundels), voorzie ze van een etiket en bewaar deze op een koele plaats.
Een goede bewaarplaats is een koelkast ofwel kan je de twijgen inkuilen aan een noordenmuur. Het enthout bewaren in een koelkast waar fruit /groente ingezeten heeft is niet goed! Er is dan ethyleen (een rijpingsgas) aanwezig en de knoppen zullen dan NIET uitlopen!
Sommigen bewaren de bussels enthout in een emmer met scherp zand. (Het ondereinde van de twijgen wordt ca 30 cm in het zand gestoken)

Kenmerken van goed griffelhout zijn: eenjarig, knoppen goed gesloten, fris, ziektevrij, middelmatig dik en lang.
Het enthout mag tijdens de bewaring niet uitlopen (= bladeren vormen), niet uitdrogen en niet beschimmelen.

Meer lezen over het verzamelen en bewaren van enthout om onderstammen te enten.

WORKSHOPS EN ENTLESSEN IN BE EN NL (2017)
Op diverse plaatsen kan je het enten zelf leren. Enthout en onderstammen zijn soms ook te bekomen, maar je kan dat best tijdig bestellen bij het inschrijven.
28 januari 2017 te B-2800 Mechelen
28 januari 2017 “Cursus druiven enten” in het Themapark de Westlandse Druif te Monster (NL).
18 februari 2017 te Haaksbergen (Buurse) (NL)
24 Februari 2017 te Zemst (BE)
4 maart 2017 te Frederiksoord (NL)
12 maart 2017 te Gullegem (BE)
18 maart 2017 te B-9090 Melle (BE)
18 maart 2017 te Haarlem (NL) en te Assebroek (Brugge, BE).
19 maart 2017 te Beernem (BE)
Meestal is het aantal deelnemers beperkt en moet je vooraf inschrijven. Meer info in de maandelijkse Fruit-ABC-nieuwsbrief en in de FB groep "Liefhebbers van fruit & fruitteelt"!
Ken je nog meer data en plaatsen dan kan je me dit laten weten.

NUTTIGE WEBLINKS OP DEZE BLOG IVM OCULEREN, CHIPBUDDEN EN ENTEN OP ONDERSTAMMEN:
Oculeren, oogenten, chipbudding, enten en onderstamsoorten.
Oculeren en chip-budding op onderstammen.
oculeren of schildgriffelen.
Onderstamsoorten en te enten fruitsoorten.
Onderstamkeuze voor de verschillende fruitsoorten.
Overzicht van de diverse entmethoden.
Perzikbomen vermeerderen door zaaien en oculeren.
Plantensoorten die je op elkaar kan oculeren of enten.
Vermeerderen van diverse fruitplanten door afleggen, stekken en enten.
Verwantschap en plantenfamilie bij het enten en oculeren.
Vroeger en meer vruchten met de juiste onderstam.

Volg de dagelijkse berichten en tips ivm bijzondere tomaten en fruit op twitter! https://twitter.com/gdekinder
Op zoek naar andere gepassioneerde fruitliefhebbers? Facebook groep "Liefhebbers van fruit en fruitteelt

Eén keer per maand fruitnieuwtjes ivm praktische werkzaamheden ontvangen? Schrijf je hier in voor de Fruit-ABC nieuwsbrief.

labels: enten, enthout, griffelhout, enthout verzamelen, eenjarig enthout, goed enthout, enttwijgen, enten onderstam, griffelen, grafting, enten, enten onderstam, enttwijgen

Foto 01: Aangebonden herfstframbozen voor de snoei. Door in juni alle scheuten verticaal te leiden is de oogst gemakkelijker.

Foto 02: Het is nu ideaal (zacht) weer om frambozen te snoeien!

KENMERKEN VAN HERFSTFRAMBOZEN.
Deze planten dragen vruchten in het najaar (half augustus - oktober) op de in de zomer gegroeide scheuten. (= "Ditjarige hout")

AANBEVOLEN SNOEITIJD VOOR HERFSTFRAMBOZEN.
Herfstframbozen worden in de winter (januari - maart) ofwel na de oogst en bladval (december) gesnoeid.

SNOEITIPS VOOR HERFSTFRAMBOZEN.
Snoei nu (in de winter) alle takken tot tegen de grond weg, zodat er geen takken overblijven.
In de maanden mei en juni kan je de talrijke grondscheuten uitdunnen, zodat je een luchtiger en gezonder gewas bekomt. Streef in de zomer naar een maximum van 6 tot 10 mooie scheuten per lopende meter.

PLANTTIPS.
Scheuten die te ver uit de lijn groeien kan je voorzichtig lossteken, inkorten tot op ca 45 cm en op een andere plaats planten.
Plant frambozen op 30 tot 50 cm van elkaar. Later komt de plantplaats volledig toe te groeien.
Geschikt om te planten in de zon of halfschaduw, maar toch een voorkeur voor een zonnige standplaats.
Geschikt voor alle humusrijke, voedzame gronden die goed doorlatend zijn.
Plant frambozen enkel op grond met een goede grondstructuur. Op grond met een slechte grondstructuur sterven de planten af.
Ook in grote potten, emmers en kuipen kan je herfstframbozen planten. Voorkom wortelrot en zorg voor een goede waterafvoer!
De grond mag droog of matig vochtig zijn.
Bij voorkeur mooi omhoog leiden aan horizontale draden.
Aanbevolen rassen van herfstframbozen zijn o.a. 'Aroma Queen' (rood), 'Autumn Bliss' (rood), 'Fallgold' (geeloranje), 'Héritage' (rood), 'Imara', 'Kwanza', 'Ottawa' (rood), 'Polka' (foto), 'Sungana' en 'Zefa Herbsternte' (rood)

POT- EN EMMERTEELT IN KAS OF SERRE MET HERFSTFRAMBOZEN.
Het eerste jaar kan je de opgepotte planten in openlucht houden en na de oogst in de herfst snoei je de planten volledig terug (= alles tot aan de grond wegsnoeien).
Breng vanaf januari tot maart de tweejarige planten in pot in een vorstvrije of verwarmde kas/serre. Ook een licht verwarmde veranda is bruikbaar als je geen kas/serre hebt.
Sterkgroeiende (jonge) scheuten kan je intoppen zodat ze vertakken en lager blijven. (De oogst is door het intoppen later).
Net zoals bij de meeste fruitsoorten is bestuiving door bijen en/of hommels noodzakelijk om frambozen te bekomen. Frambozenplanten hebben geen kruisbestuiving nodig, zodat het aanplanten van één enkel ras voldoende is.
In een verwarmde kas/serre zijn de eerste herfstframbozen in juni reeds rijp, maar de grootste oogst heb je in augustus en de laatste vruchten pluk je in september.
De totale productie op één teeltseizoen is 0,3 tot 1,2 kg frambozen per plant. Vroeg oppotten (januari en februari) van herfstframbozen geeft een hogere productie dan laat oppotten (april).

Meer lezen over het snoeien van herfstframbozen (Rubus ideaus).
Bekijk ook onze fruitsnoeikalender voor het snoeien van andere fruitsoorten!Snoeikalender per maand voor fruitsoorten (fruitstruiken, fruitbomen, druiven en kleinfruit).

BOEKENTIP voor EEN SUCCESVOLLE FRUITTUIN

Meer lezen over "Gemakkelijk fruit. Fruit uit eigen tuin, terras en balkon" (Auteur Guy De Kinder, Kosmos Uitgevers).

Groente- en Fruit Encyclopedie met verzorgingstips voor fruitbomen en kleinfruit

NUTTIGE WEBLINKS OP DEZE BLOG IVM FRAMBOZEN:
Herfstframbozen planten in de tuin.
Fruitsoorten vermeerderen door stekken (index-pagina).
Kleinfruitsoorten voor kleine en grote tuinen.
Planten vermeerderen met wortelstekken.
Snoeien en leiden van herfstframbozen (Rubus idaeus).
Tweemaaldragende frambozen snoeien en leiden.
Zomerframbozen na de oogst snoeien.

Een keer per maand fruitnieuwtjes ivm praktische werkzaamheden ontvangen? Schrijf je hier in voor de Fruit-ABC nieuwsbrief.

labels: herfstframbozen, herfst frambozen, herfstframbozen snoeien, herfstdragende frambozen snoeien, Rubus idaeus, Polka herfstframbozen, snoeien herfstframbozen

Winterzicht van hazelaarstruiken.

Mannelijke katjes (bloemen) van de hazelaar.
De huidige (lichte) nachtvorst is geen probleem om hazelaars te snoeien. Ook bij dagvorst van -3°C kan je nog steeds snoeien!

AANBEVOLEN SNOEITIJD.
Verjongingssnoei kan je doen vanaf oktober tot maart. Deze verjongingssnoei wordt bij voorkeur gespreid over drie jaar.
Een lichte snoei om de struik compact te houden kan je in maart doen.

WAAROM HAZELAARS SNOEIEN?
Om te voorkomen dat de struik te groot wordt. Een hazelaarstruik kan 7 meter hoog en 6 meter breed worden!
Mooi, open gesnoeide struiken geven een betere dracht aan hazelnoten!
Van oude, ongesnoeide hazelaars zijn er minder hazelnoten te oogsten. Enkel aan de toppen van de takken komen er nog wat nootjes.
Als er voldoende dikke takken aanwezig zijn, die je wil gebruiken als brandhout.
Jonge struiken kan je ook opsnoeien en omvormen tot een stamvorm of boompje. Probeer bij het planten alle bladknoppen die onder de grond komen te verwijderen, zodat wildopslag voorkomen wordt.

Stamvorm van hazelaar te Brogdale (UK)

SNOEITIPS.
De meeste hazelnoten hangen in goed belichte naar buiten groeiende takken.
Probeer een goed belichte struik te bekomen bij de snoei en beperk de hoogte tot maximum 4 meter.
Bij de uitdunningssnoei verwijder je gebroken takken en schurende takken.
Indien nodig dan kunnen hazelaars na enkele jaren tot tegen de grond afgezaagd worden. Dit gaat ten koste van de productie gedurende enkele jaren.
Beter kan je de snoei spreiden over drie jaar! Zie "verjongingssnoei"

SNOEITIPS VOOR KRULHAZELAARS.
Bij de kronkelhazelaar/krulhazelaar (Corylus avellana 'Contorta') ontstaan soms rechte takken en scheuten vanuit de basis van de struik. Dit is wildopslag van de gebruikte onderstam.
Verwijder deze ongewenste wildopslag het hele jaar door!

VERJONGINGSSNOEI.
Bij voorkeur zal je deze snoei spreiden over drie jaar. Je kan dit vanaf januari tot maart doen.
1ste jaar: snoei verspreid over de struik ca 1/3 van de takken terug tot 20-40 cm boven de grond. Verwijder hierbij vooral de dikste takken.
2de jaar: snoei de helft (1/2) van de overgebleven oude takken terug.
3de jaar: snoei de overgebleven oude takken terug.

GEBRUIK VAN HET SNOEIHOUT.
Matig dikke, lange takken zijn te gebruiken bij het heggenvlechten.
De langste stokken kan je gebruiken als steunstokken ("staken") voor bonen.
Kortere stokken zijn te gebruiken als steunstok voor tomatenplanten en jonge fruitbomen.
De dikste takken zijn (na drogen) te gebruiken als brandhout.

STRUIKEN IN VORM OF MODEL SNOEIEN.
U kan dit snoeiwerk best in maart of april doen.
Met een modelsnoei probeer je de struik compact te houden.
Knip de uiteinden van de langste takken terug tot ongeveer 15 cm. (U snoeit dan 30 tot 50 cm van de tak weg). Probeer de typische vorm van een hazelaarstruik aan te houden bij deze snoei.

NUTTIGE WEBLINKS OP DEZE BLOG IVM HAZELAARS:
Kruisbestuiving bij het aanplanten van hazelaars geeft meer noten.
Teelttips voor hazelaars.
Ziekten en plagen bij diverse fruitsoorten.
Meer lezen over hazelnoten (index overzicht noten).

Groente- en Fruit Encyclopedie met snoeiinformatie van fruitbomen en kleinfruit. In de 8ste (herwerkte) druk werden alle snoeiadviezen aangevuld. Ook kan je een handige snoeikalender raadplegen.

Tip! In het tuinmagazine TuinHier van december 2016 kan je bij de werkzaamheden in de fruittuin (blz 13) een interessant artikel lezen over "Hazelaar verjongen". www.tuinhier.be

Eén keer per maand fruitnieuwtjes ivm praktische werkzaamheden ontvangen? Schrijf je hier in voor de Fruit-ABC nieuwsbrief.
Labels: snoeien, Corylus avellana, snoeien Corylus, snoeien hazelaar, snoeien bosnoot, bosnoot snoeien, hazelaar snoeien, hazelaar snoeien, hazeltree, Corylus snoeien

Fruitonderstammen stekken in december

Vijgen stekken in december.

Combinatieteelten: goede en slechte buren.

Vlierbessen planten, snoeien en vermeerderen.

Oudere kiwiplanten (vrouwelijke kiwi's) snoeien

Zelfbestuivende pruimen planten in een kleine tuin.

Jostabes, gemakkelijk kleinfruit voor de fruittuin!

Zure kersen of kriekenbomen planten (Prunus cerasus).

Snoeien van druiven in kas/serre.

Zwarte trosbes of cassis stekken, planten en snoeien (Ribes nigrum).

Halfstam-, hoogstam of laagstambomen van appels en peren planten?

Kleinfruitsoorten voor kleine en grote tuinen!

Pitfruitbomen in de fruittuin planten.

Fruit-ABC-Nieuwsbrief van 1 januari

Fruit snoeien in januari.

Fruitsoorten stekken in januari (Bessenstruiken, druiven en vijgen).

Tafeldruiven en pitloze druiven in openlucht snoeien: Guyot snoei

Enttwijgen knippen en koel bewaren om later te enten.

Herfstframbozen snoeien is eenvoudig!

Hazelaars terugsnoeien met snoeizaag en takkenschaar.